Jak podnosić umiejętności komunikowania się? Być własną trenerką umiejętności interpersonalnych
Ogrom dostępnej wiedzy na temat komunikowania się może przestraszyć. Jeśli zagłębisz się w temat, napotkasz gąszcz tabelek, podziałów i koncepcji (komunikat Ja i komunikat Ty; typy postaw życiowych; dziesięć rodzajów pytań …). Warto jednak ogarnąć teorię, nie tylko dla podniesienia skuteczności i efektywności, ale też po to, by rozpoznać swoje silne i słabe strony. Możemy ich szukać na poziomie językowym (jakości doboru słów i zwrotów; rozumienia przenośni; bogactwa używanego języka itp.) lub psychospołecznym, emocjonalnym (poziom komfortu i nawykowe postawy w bezpośrednich interakcjach, w sytuacjach zadaniowych, w konflikcie; w kontakcie z osobami o różnych temperamentach czy stylach wchodzenia w interakcje). Swoje kompetencje można sprawdzić na dostępnych w Internecie kwestionariuszach, ale też dzięki szczerej rozmowie z bliskimi, zaufanymi ludźmi. Taka wielostronna ewaluacja pozwoli nam określić profil własnych potrzeb rozwojowych – i w następnym kroku dokonanie kilku praktycznych uzupełnień.
Kompetencje kluczowe, nazywane fundamentem sukcesu zawodowego i osobistego, należą do umiejętności rozwijanych przez całe życie, tzw. longlife learning. Nie można ich zaliczyć w ramach zajęć szkolnych – sprawdzamy je w praktyce, w życiu społecznym, przy okazji podnosząc swoje umiejętności, jeśli tylko umiemy skorzystać z okazji do uczenia się. Do tego niezbędna będzie odpowiednia literatura, wspierająca nasze zdolności interpretowania tego, z czym się spotykamy w kontakcie z innymi ludźmi. Możemy korzystać też z podcastów i filmów na yt, różnych kursów internetowych (działają głównie na zasadzie wykładu – polecam np. znakomitą Kasię Sawicką). Czasem warto wrócić do materiałów przeznaczonych do zajęć WDŻ, które zakopane w czeluściach Internetu ukrywają bardzo dobrze nagrane scenki, demonstrujące kompetencje komunikacyjne, albo do cennych staroci, takich jak serial TVP z początku lat 90-tych „Pani Jola zmienia swoje życie”. Dobry materiał na imprezę ze względu na egzotykę, a treściowo – właściwie niewiele się zmieniło!
Więcej tytułów znajdziesz w tekście: „Sztuka komunikacji interpersonalnej. Małymi krokami do mistrzostwa”.
Wypracować zmianę umiejętności i postaw: psychoterapia, coaching, konsultacje
Psychoterapia jest najdłuższą i najbardziej angażującą emocjonalnie, energetycznie, czasowo – formą pracy nad sobą, która sięga najgłębiej w przyczyny trudności i blokad. Może być niezbędna, jeśli podniesienie sprawności komunikacyjnej jest hamowane przez silne, trwałe tendencje – np. do wycofywania się, uległości albo przeciwnie, do wybuchowości, dominowania, agresji. Jeśli na przykład dana osoba ma obiektywne trudności, np. ze względu na fobię społeczną czy spektrum autyzmu, pomoże obniżyć poziom lęku, ćwiczyć poszczególne sprawności komunikacyjne i podtrzymywać motywację. W efekcie – brać aktywniejszy udział w życiu społecznym.
O specyficznych zagadnieniach związanych z trwałymi, indywidualnymi utrudnieniami w komunikacji przeczytasz w tekście „Czy jestem aspołeczna? Kiedy interakcje międzyludzkie są problemem”.
W coachingu kluczowa forma pracy polega na wzroście samoświadomości, motywacji i decyzyjności. Klient coacha nie skupia się na badaniu przeszłości, korzeni problemu, ale bardziej na zdefiniowaniu obecnego problemu i wprowadzeniu w życie alternatywnej ścieżki, odpowiedniej do stwierdzonej trudności. Charakterystyczne jest też skupianie się na zasobach i możliwościach i rozwijanie ich, zamiast kierowania uwagi na to, co szwankuje.
Konsultacje psychologiczne w przypadku nieumiejętności porozumiewania się mogą dotyczyć np. opracowania sposobu wyjścia z trudnej sytuacji przez zmianę formy komunikatów werbalnych, używanych w kontakcie z jakąś osobą; planu na poprawę trudnej relacji, szukania sposobów. Zadaniem konsultanta jest przekazywać wiedzę i poszerzać horyzonty odbiorcy. Może to robić w jakiejś określonej koncepcji, np. korzystając ze słownictwa i konceptów analizy transakcyjnej (o niektórych pisałam w tekście „Proste schematy, lepsza komunikacja od ręki”).
Szkolenia i warsztaty: podniesienie kluczowych kompetencji instant
Kursy asertywności, skutecznego porozumiewania się, warsztaty ze stawiania granic, komunikacji w małżeństwie, efektywnego negocjowania, wywierania wpływu, rozwiązywania konfliktów... opcji jest mnóstwo. Metoda warsztatowa zapewnia uczestnikom szkolenia przećwiczenie elementów, składających się na kompetencje komunikacyjne. Pracuje się tutaj nie tylko indywidualnie i zdobywając nową wiedzę, ale też wspólnie z innymi: za pomocą scenek, dialogów, różnych form teatralnych, umożliwiających wyrażenie nowej formy komunikatu (np. asertywnie; zgodnie z zasadami udzielania informacji zwrotnej; sprawdzając, jak mowa ciała zmienia interpretację słów itp.; lista jest nieskończona). Metody pracy są aktywne, nastawione na praktyczne trenowanie umiejętności przydatnych w codziennych sytuacjach. To duża różnica w stosunku do standardów szkolnych, lekcyjnych, gdzie skupiamy się na teorii i jej analizie. Kto jest nastawiony na nauczanie teoretyczne, a rozwoju kompetencji oczekuje metodą rozwiązywania problemów na piśmie, jak na języku polskim – może być rozczarowany. Warsztaty i szkolenia wolniej rozwijają wiedzę, ale skuteczniej i trwalej kształtują nowe sprawności. Można je wprowadzać w życie natychmiast po zakończeniu udziału w szkoleniu.
Część z zajęć warsztatowych realizuje nie tylko cele szkoleniowe. Dzięki dobrze dobranym formom aktywnym, wartością dodaną mogą być skutki terapeutyczne. Mówimy tu o grupowych zajęciach rozwojowych – tak kształci m.in. analiza transakcyjna czy Porozumienie bez Przemocy. Przyswajaniu umiejętności w zakresie skutecznej komunikacji sprzyjają również niektóre kursy przedmałżeńskie, np. Wieczory dla Zakochanych, organizowane przez ruch Spotkań Małżeńskich. Ich przydatność w życiu małżeństwa jest nieoceniona.
Kłócić się bez poniżania i bez niszczenia relacji. Informować o swoich potrzebach w sposób zrozumiały. Unikać nawet nieświadomego manipulowania. Wyrażać sprzeciw skutecznie i w koniecznych sytuacjach. Rozpoznawać, kiedy podejmowane wysiłki mają szanse powodzenia. Dostosowywać sposób komunikowania do tego, jaki jest potrzebny w różnych sytuacjach. To cele, które z całą pewnością wymagają całego życia, by je doskonalić. Da się!
